Paragraaf Covid-19

De impact van Covid-19 op de maatschappij is groot. Daarom gaan we in de jaarstukken 2020 in een aparte paragraaf hierop in. We doen dit door:

• terug te blikken op 2020
• perspectief te bieden voor 2021
• in te gaan op de financiële effecten van Covid-19
• een actualisatie van de risico impact-analyse uit de begroting 2021

1. Terugblik 2020
De wereldwijde corona-crisis (als gevolg van Covid-19) heeft een grote invloed gehad op het economische, sociaal en maatschappelijke leven. Na de eerste besmettingen in maart/april leek er in de zomer enige afzwakking van de besmettingsgraad te zijn. In het najaar stak het virus echter weer hevig de kop op met sterk oplopende besmettingscijfers en een tweede lockdown tot gevolg. Nieuwe maatregelen van het kabinet waren onvermijdelijk. Bij het opstellen (maart 2021) van de jaarstukken lijkt er, ondanks de genomen maatregelen, toch al sprake van een ‘derde golf’. Bepalend voor de omvang van deze ‘derde golf' blijft met name het gedrag van alle inwoners van Nederland. Duidelijk en begrijpelijk is dat het draagvlak onder de bevolking onder druk staat. Om de brede gevolgen (maatschappelijk, economisch en volksgezondheid) beheersbaar te houden is het echter van belang de maatregelen nog vol te houden. Het vaccinatiebeleid is goed op gang gekomen. De eerste resultaten hiervan (wereldwijd) zijn hoopvol. Dit biedt perspectief voor de weg uit de corona-crisis.

In Houten hechten wij grote waarde aan het behoud van het culturele-, sociaal-maatschappelijke waardes en het bedrijfsleven van onze gemeenschap. Wij zijn trots op onze Houtense dynamiek. Die willen wij ook gedurende en ná de coronacrisis behouden. Daarom hebben wij op 7 april 2020 besloten tot een pakket aan hulpmaatregelen voor het ondersteunen van onze lokale ondernemers, zzp’ers, sociaal-maatschappelijke organisaties, (sport)verenigingen en culturele instellingen. Op 2 juni 2020 hebben wij de werking hiervan verlengd tot 1 september 2020.

De besluitvorming over de belangrijkste hulpmaatregelen was als volgt:

1. Gelet op de uitzonderlijke situatie die door het corona-virus is ontstaan voor alle inwoners van Houten, ondernemers, zzp’ers, maatschappelijke organisaties en (sport)verenigingen de noodzaak te onderkennen om, in aanvulling op de maatregelen van landelijke en regionale overheden, ook lokale economische maatregelen uit te werken om de liquiditeit te waarborgen.
2. Daarom te bepalen dat, hoewel als gevolg van deze bijzondere situatie de subsidierelaties en exploitanten de overeengekomen activiteiten en prestaties niet of gedeeltelijk niet kunnen uitvoeren in de periode 1 maart - 1 september,:

1. volledige aanspraken op uitbetaling van subsidie bijdragen en exploitatie bijdragen in stand blijven;
2. al toegekende bijdragen niet, op basis van geleverde prestaties en uitgevoerde activiteiten, achteraf lager vastgesteld worden;
3. reguliere betalingen nog steeds op gebruikelijke wijze en op reguliere momenten, niet eerder en niet later, gedaan worden;
4. overige verplichtingen van subsidierelaties en exploitanten die een vergoeding ontvangen, onverminderd van toepassing blijven.

3. Daarom aan alle huurders van gemeentelijk vastgoed uitstel te verlenen van de verplichting om huur te betalen in de periode 1 maart - 1 september, indien dit door de huurder wordt verzocht.
4. Alle subsidierelaties en huurders er op te wijzen dat zij een maximale inspanningsverplichting hebben om gebruik te maken van de landelijke en regionale regelingen die er bestaan om deze situatie het hoofd te bieden en eventuele schade te beperken.

Het beoogd effect van deze hulpmaatregelen is “de gemeente Houten kan, in samenhang met andere overheden en organisaties, haar aandeel leveren om de liquiditeit in de periode 1 maart - 1 september te waarborgen en daarmee zoveel mogelijk er voor te zorgen dat ondernemers, zzp’ers, maatschappelijke organisaties en (sport)verenigingen ook na de crisis voort kunnen bestaan. Tevens kan de gemeente Houten hiermee een goed voorbeeld geven en anderen vragen hun voorbeeld te volgen. De kansen voor de lokale gemeenschap te verbeteren en de sociale cohesie zoveel mogelijk te behouden”.

Aanvullend op de besluitvorming over deze algemene hulpmaatregelen zijn specifieke besluiten genomen over steunaanvragen van ondernemers, zzp’ers, maatschappelijke organisaties en (sport)verenigingen. Op basis hiervan kunnen we stellen dat gegeven de omstandigheden het culturele, sociale en bedrijfsleven van onze gemeenschap ook tijdens de coronacrisis in heel 2020 redelijk in stand is gehouden.

2. Perspectief 2021
Vanaf december 2020 is er sprake van een tweede lockdown. Deze houdt zeker aan in het eerste kwartaal van 2021. Mogelijk nog langer omdat er nog steeds sprake is van een onzeker verloop van het (muterende) coronavirus. Zo beïnvloedt het virus ook in 2021 nog steeds een ieders dagelijks leven. En heeft het nog steeds een enorme impact op het culturele-, sociaal-maatschappelijke leven  en bedrijfsleven. Daarom hebben wij op 2 maart 2021 besloten over een nieuw pakket aan sociaal-economische hulpmaatregelen voor de eerste helft van 2021. Een pakket dat onze inwoners, ondernemers, zzp’ers, maatschappelijke organisaties en (sport)verenigingen perspectief biedt voor deze eerste periode van 2021. In eerste instantie t/m 30 juni. Half juni wordt gekeken of verlenging van genomen besluiten nodig is. Ook zullen dan, indien nodig, nieuwe aanvullende hulpmaatregelen worden overwogen mede afhankelijk van de insteek van de Rijksoverheid.

Bij het nadenken over en uitwerken van het pakket aan sociaal-economische hulpmaatregelen, is gebruik gemaakt van de ervaringen uit het crisisjaar 2020. Om zo voort te borduren op hetgeen goed is gegaan en bij te sturen op zaken die we, met de kennis van nu, anders willen aanpakken. Op basis daarvan komt het nieuwe pakket aan sociaal-economische hulpmaatregelen voor de eerste helft van 2021 in hoofdlijnen op het volgende neer:

Evenals in 2020 zullen we steunaanvragen op basis van dit pakket hulpmaatregelen afwegen en hierover apart besluiten.

3. Financiële effecten Covid-19
De raad is in 2020 en 2021 via raadsinformatiebrieven en bijpraatavonden (24 november 2020 en
8 maart 2021) geïnformeerd over de financiële stand van zaken Covid-19. De financiële effecten monitoren we met het dashboard Indicatie kosten Covid-19 2020-2021. Hierin worden de kosten en ontvangen compensatie van het Rijk in samenhang in beeld gebracht. In 2020 hebben we 3 tranches ‘compensatie coronakosten medeoverheden’ ontvangen van het Rijk, te weten:

Daarnaast is op 19 november 2020 onze aanvraag (€ 122.000) voor de SPUK-regeling sport corona gehonoreerd. Deze regeling voorziet in een compensatie voor verhuurders van gemeentelijke sportaccommodaties in geval van kwijtschelding van de huur aan gebruikers.

De ontvangen compensatie is ingezet ter dekking van extra gemaakte kosten en/of minder ontvangen inkomsten. Van de ontvangen compensatie is op basis van besluitvorming t/m 16 februari 2021 nog
€ 957.000 beschikbaar. Op basis van besluitvorming door de raad over de maandelijkse begrotingswijziging december is dit bedrag bij de resultaatbepaling van de jaarrekening 2020 gestort in de bestemmingsreserve Overlopende posten. Hierdoor blijven deze middelen in 2021 beschikbaar voor het doel (Covid-19) waarvoor deze door het Rijk beschikbaar zijn gesteld.

In de tabel hieronder is een overzicht opgenomen van de kosten en compensatie.

Bovenstaand overzicht is exclusief de Tozo-regeling. Deze Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers wordt door de gemeenschappelijke regeling Werk en Inkomen Lekstroom (WIL) voor de gemeente Houten uitgevoerd. De middelen die wij hiervoor van het Rijk ontvangen worden beschikbaar gesteld aan de WIL. De rapporteert in haar jaarrekening ook over de besteding van deze middelen door middel van een zogenaamde Sisa-verklaring.

4. Actualisatie risico impact-analyse naar aanleiding van Covid-19
In de begroting 2021 is, op basis van een risicoanalyse, de financiële impact van Covid-19 voor 2021 op hoofdlijnen in beeld gebracht. Deze risico-inschatting is van belang in relatie tot de omvang van de vermogenspositie waaronder de beklemde algemene reserve. De beklemde algemene reserve moet niet alleen voldoende zijn om de huidige risico’s te kunnen opvangen, maar ook een buffer zijn voor toekomstige risico’s. In de jaarstukken 2020 wordt deze risico impact-analyse geactualiseerd. En wordt de betekenis hiervan voor de vermogenspositie in beeld gebracht. Dit laatste doen we op basis van het scenario dat de raad bij de begroting 2021 op 27 oktober 2020 heeft vastgesteld. De actualisatie is op basis van de huidige inzichten en de inzichten die we in het afgelopen crisisjaar hebben opgedaan uitgevoerd. Hieronder wordt achtereenvolgens ingegaan op:

• de risico-inschatting van de financiële impact van Covid-19 voor 2021
• de financiering van de financiële impact van Covid-19 en de gevolgen hiervan
• actualisatie impact op financiële kengetallen

1.1 Risico-inschatting financiële impact van Covid-19 voor 2021
Uitgangspunt bij de actualisatie is: wat zijn de gevolgen van Covid-19 bij een voortzetting van de huidige situatie voor 2021. Een risico-analyse is en blijft altijd gebaseerd op aannames / verwachtingen nu, met mogelijke gevolgen voor later. Dit betekent dat de werkelijkheid straks met grote mate van waarschijnlijkheid anders zal zijn. De risico’s zijn ingedeeld naar de categorieën economie en werk, sociaal maatschappelijk en ruimtelijke impact.

In de volgende tabel is het bovenstaande samengevat.

1.2 Financiering van de financiële impact van Covid-19 en de gevolgen hiervan
De financiële gevolgen van de 1,5 meter-samenleving zijn in eerste instantie incidenteel. Indien het effect van een economische crisis van dusdanige invloed is op de algemene uitkering uit het gemeentefonds zullen later wellicht ombuigingen noodzakelijk zijn om een structureel sluitende begroting op te stellen. Bij de actualisatie is dus alleen gekeken naar het incidenteel dekken van de financiële indicatie van de risico impact-analyse en de gevolgen hiervan voor het eigen vermogen.

In de onderstaande tabellen is het financieel resumé van de financiële indicatie van de risico impact-analyse weergegeven én de financiële ruimte binnen het eigen vermogen om dit af te dekken.

Er zijn verschillende opties om de financiële indicatie van de risico impact-analyse vanuit het eigen vermogen (incidenteel) af te dekken. Bij de besluitvorming door de raad over de begroting 2021 is gekozen voor scenario 3, te weten:
Financiering vanuit:

• risicobuffer grondexploitaties
• vrije algemene reserve
• beklemde algemene reserve
• herijking inzet bestemmingsreserves

Bij de uitwerking van het scenario is aangegeven, door middel van een kleuren indicatie, wat het gevolg is van de voorgestelde financieringsvorm waarbij:

In de tabel hieronder is scenario 3 op basis van de huidige inzichten geactualiseerd.

Ten opzichte van de risico impact-analyse in de begroting 2021 is het risico afgenomen van € 3,82 miljoen naar € 2,25 miljoen. De huidige omvang van de vrije en beklemde algemene reserve en het weerstandsvermogen van de grondexploitaties zijn, op basis van de door de raad gestelde voorwaarden, voldoende om dit risico af te dekken. Hierdoor is een herijking van de inzet van bestemmingsreserves niet meer nodig.

1.3 Actualisatie impact op financiële kengetallen
De gevolgen van de financiële indicatie van de risico impact-analyse van de 1,5 meter-samenleving zijn ook doorgerekend voor een tweetal belangrijke financiële kengetallen, te weten de netto schuldquote en de solvabiliteitsratio.

Netto schuldquote
De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de medeoverheid ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft zodoende een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken.
Het ministerie van BZK en de VNG adviseren om 130% als maximum norm te hanteren en daarboven de schuld af te bouwen.

Solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de medeoverheid in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het totale balanstotaal. Het eigen vermogen van een gemeente bestaat uit de reserves (zowel de algemene reserve als de bestemmingsreserves) en het resultaat uit het overzicht van baten en lasten.
Het ministerie van BZK en de VNG adviseren om de solvabiliteitsratio als een signaalwaarde te beschouwen waarbij een ratio van minimaal 20% wordt geadviseerd.

Zoals uit bovenstaande tabel is op te maken blijven de ratio ook na de verrekening van de indicatieve effecten van Covid-19 voldoen aan de normen.
[1] Op basis van herziening maart 2021 én inclusief een onttrekking voor een indicatie van een start- c.q.
   werkkapitaal voor de uitvoering van de Ruimtelijke Koers Houten 2040. Dit vooruitlopend op de besluitvorming
   van de raad hierover in 2021.